Vertalingen in het Nederlands

Arbeidersdorpen worden gekenmerkt door een bijzondere vorm van samenleven en hun architectuur kenmerkt hele wijken. Ze zijn alom aanwezig en bepalend voor het gezicht van het Ruhrgebied. De oudste is het arbeidersdorp Eisenheim. Het ontstond in 1846 en kende een bewogen geschiedenis van bouw, verwoesting, dreigende afbraak en de toekenning van de status van monument.

Met de veranderingen binnen de arbeidswereld en de weg naar het digitale tijdperk vindt er echter een verandering plaats in de voormalige woonvertrekken van mijnwerkers en metaalbewerkers. Ook hier vervagen de sporen van het industriële tijdperk steeds meer.

Het waren de inwoners van Eisenheim zelf die op het idee kwamen om een museum op te richten. Op voorstel van het toenmalige arbeidersinitiatief werden reeds in 1979 historische voorwerpen uit huishoudens verzameld en tentoongesteld in een van de leegstaande washuizen. Tegenwoordig maakt de collectie van het "Volksmuseum Eisenheim" deel uit van het LVR-industriemuseum.

In 1758 werd erts voor het eerst tot ruwijzer gesmolten in de St. Antony-smelterij in Osterfeld. Ongeveer 80 jaar later beleefde de ijzer- en staalproductie een snelle bloei. Ook de "Hüttengewerkschaft und Handlung Jacobi, Haniel und Huyssen" (JHH) profiteerde ervan en rekruteerde "bekwame meesters en arbeiders van de juiste soort". De nederzetting Eisenheim werd in 1846 voor hen gebouwd.

De eerste die werden gebouwd waren de meestershuizen voor metaalbewerkers. In een tweede bouwfase van 1865 tot 1872 kwamen er meer woningen bij, waarin nu ook mijnwerkers trokken. In 1903 was de nederzetting Eisenheim uitgegroeid tot 51 complexen met ongeveer 200 woningen. Er woonden ongeveer 1.200 mensen in.

Het arbeidersdorp kenmerkte zich door verschillende gebouwtypen, aanvankelijk halfvrijstaande panden met twee woningen, later panden van anderhalve verdieping met vier woningen. Het dorp bevatte een netwerk van openbare wegen, tuinen en stallen. In 1911 werd er zelfs een kleuterschool geopend.

Met de industrialisatie nam de vraag naar arbeid toe. Als stimulans bood de Gutehoffnungshütte (GHH), die voortkwam uit de JHH, zijn eigen woningen aan met betaalbare huurprijzen en tuinen voor zelfvoorziening. Maar de arbeidersdorpen maakten ook sociale controle mogelijk, aangezien de arbeiders op één plek woonden. Een heikel punt was het feit dat het verlies van een baan leidde tot het verlies van de woning.

In de begintijd trokken arbeiders uit de regio's Siegerland, Bergisches Land en de Eifel naar Eisenheim. Rond 1900 vestigden zich veel mijnwerkers uit de Pruisische oostelijke provincies, het huidige Polen. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen er immigranten uit Zuid-Europa en Turkije.

In de loop van de tijd ontwikkelde zich een bijzonder gemeenschapsgevoel. Veel gezinnen woonden meerdere generaties in Eisenheim. Maar er waren ook altijd conflicten en spanningen. Beide kanten van het samenleven zijn tot op de dag van vandaag bepalend voor het dorp Eisenheim.

Producten uit de eigen tuin waren lange tijd onmisbaar om de veelal grote gezinnen te voeden. De moderne massaconsumptie van voedsel bestond nog niet. En de inkomens waren vaak alleen voldoende voor de meest noodzakelijke aankopen.

De tuinen waren tot 400 vierkante meter groot en liepen, omringd door lage heggen, door het het hele dorp. Er werden zowel aardappelen als groenten en fruit verbouwd die gemakkelijk te bewaren en te conserveren waren. Geweckte bonen en zuurkool of gekonfijte kersen en peren zorgden voor vitamines. Sommige gezinnen hielden een varken in de schuur dat met keukenafval werd gevoerd en in de herfst werd geslacht. Geiten, konijnen, kippen en duiven droegen ook bij aan de voorziening van vlees, melk en eieren.

Tegenwoordig worden veel tuinen puur voor ontspanning gebruikt. Sommige worden nauwelijks meer onderhouden. En de maximale hoogte van de heggen van 150 cm die door de monumentenzorg is gespecificeerd en die voor het onderhouden van contacten binnen de buurt dienen, wordt vaak overschreden om de eigen privacy te beschermen.

Voor veel mensen was vrije tijd lange tijd een zeldzaam goed, en 14 tot 16 uur per dag werken was niet ongebruikelijk in de 19e eeuw. De 48-urige werkweek was rond 1950 nog van kracht.

Wanneer het werk voorbij was, had het dagelijkse leven nog meer taken in petto. Vooral de vrouwen zorgden voor het huishouden, de opvoeding van de kinderen of de tuin. De wasdagen, die tot ver in de jaren vijftig handmatig plaatsvonden, waren uitputtend. Pas daarna maakten elektrische wasmachines hun opmars.

Terwijl de mannen hun vrije uurtjes doorbrachten in een van de nabijgelegen pubs, gewijd aan hun duiven of de voetbalclub, speelden de kinderen op straat. De enige vrije tijd voor vrouwen bestond 's avonds uit kletsen op een bank voor het huis.

Voor de huizen in Eisenheim kun je nog steeds zitgelegenheid vinden. Moderne vormen van vrijetijdsbesteding hebben hier echter al lang hun weg naartoe gevonden, zoals te zien is aan satelliettelevisiesystemen, zwembaden of stenen barbecues.

Na de Tweede Wereldoorlog raakte het arbeidersdorp in verval. Diverse huizen waren verwoest. In 1965 werden de meestershuizen afgebroken. De eigenaars van Hüttenwerke Oberhausen verloren hun interesse in de verouderde gebouwen, waarvan sommige niet eens op het riool waren aangesloten. In plaats daarvan moest er in de jaren zestig een modern en rendabeler dorp ontstaan.

Dit plan lokte het protest van de bewoners uit. In de jaren zeventig ondersteunden de kunsthistoricus prof. Dr. Roland Günter en vele anderen de strijd van het arbeidersinitiatief, dat baanbrekend werd voor het behoud van industriële monumenten in het Ruhrgebied. Net als Eisenheim staan veel arbeidersdorpen nu onder monumentenbescherming.

Het dorp werd halverwege de jaren tachtig gesaneerd. Tegenwoordig is het een woonwijk met een gemengd karakter. Hier wonen nog steeds arbeiders en andere werknemers. Kunstenaars en creatievelingen hebben zich bij hen aangesloten. Metaalarbeiders en mijnwerkers zijn zeldzaam geworden, zoals tegenwoordig overal in het Ruhrgebied.

Bijna het hele gezinsleven speelde zich af in de woonkeuken. Meestal was dit de centrale kamer in huis en vaak de enige die verwarmd werd. Hier werd gekookt, gewassen, gespeeld, gestudeerd en gerust.

De inrichting van de eerste bewoners was eenvoudig. Het middelpunt vormde de kolenkachel. Andere kleine meubelstukken dienden meestal slechts voor eenvoudige doeleinden. Wie het zich kon veroorloven, had een bank of een buffetkast met een glazen blad.

In de jaren vijftig en zestig vonden de eerste elektrische apparaten zoals koelkasten hun weg naar de keuken. Na de renovatie van de woningen in de jaren tachtig volgden functionele keukenunits. Maar het was niet ongebruikelijk dat de moderne apparaten naast de oude meubels stonden.

Veel van de kleine appartementen zijn nu samengevoegd tot een grotere. De keukens, pal naast de ingang gelegen, vormen vandaag de dag nog steeds ontmoetingsplaatsen voor gezinnen en gasten.

In het begin moest er nog water uit putten worden gehaald om te wassen, schoonmaken en koken. Pas in de jaren twintig kregen de woningen stromend water. Slechts enkele woningen waren aangesloten op de openbare riolering. Tot de sanering van de nederzetting vanaf de jaren zeventig stroomde het meeste rioolwater in de straatgoten.

Aanvankelijk waren er ook geen toiletten of badkamers in de huizen. De bewoners moesten via het binnentuinpad naar het secreet of gebruik maken van een po.

De dagelijkse lichaamsverzorging vond plaats aan de wasbak. Zaterdag was het meestal baddag. Een zinken kuip met warm water werd in de keuken geplaatst. De familieleden namen er een voor een plaats in, totdat ze allemaal schoon waren.

Wasgoed werd ook gewassen in grote kuipen in de keukens. Er werden niet alleen stoofschotels op het fornuis gekookt, maar ook het wasgoed. De term "kookwas" wordt tot op de dag van vandaag in onze taal gebruikt.

De gezinnen rond 1900 waren groot. Ze kregen gemiddeld vier kinderen, maar sommige gezinnen bestonden uit aanzienlijk meer gezinsleden. En niet alle kinderen die werden geboren, bleven in leven. De kindersterfte was in die tijd hoog.

In de huizen van Eisenheim leefden de mensen op een zeer klein woonoppervlak. Afhankelijk van het type woning was er 40 tot 55 vierkante meter beschikbaar. Behalve de keuken waren er twee slaapkamers beschikbaar. Een of twee kleine kinderen sliepen daar met hun ouders, de rest deelde vaak een bed in de aangrenzende ruimte.

Om extra inkomen te verwerven, namen veel gezinnen ook ongehuwde arbeiders als "kostgangers" in huis. Dit had zo zijn gevolgen. Niet zelden waren er klachten over drankmisbruik en onzedelijke toenaderingen tot de vrouwen en meisjes binnen het huishouden. De GHH heeft het kostgangerwezen strikt verboden. Maar in Eisenheim werden tijdens huisvestingscontroles keer op keer kostgangers aangetroffen, in één huishouden zelfs acht.